اندر حکایت سریال سازی در این مملکت - قسمت دوم
ادامه فضای تاریک «فاصله‌ها» در «جراحت»؟
یکی از انتقاد‌هایی که به سریال «زیر هشت» مطرح بود، فضای سیاه و پردرد قهرمان داستان بود. سعید نعمت‌الله نویسنده این سریال در پاسخ به این سؤال که "چرا باید در نشان دادن ناامیدی غلو کرد؟" ضمن اذعان به این غلو، می‌گوید:
"دلم می‌خواهد اینطور بنویسم؛ چون من نویسنده‌ام و با این روش خودم را نشان می‌دهم. ما برای نوشتن یک سریال مهندسی می‌کنیم. مهندسی سریال "زیر هشت" هم اینطور بود. من به‌عنوان نویسنده می‌توانم هر طور که بخواهم بنویسم. من بابت کاری که انجام می‌دهم نه به شما و نه به کس دیگری جواب نمی‌دهم."
قضاوت از روی این پاسخهای نویسنده «زیر هشت» به سؤالات خبرگزاری مهر کاری
غیرمنصفانه است و باید با حضور خود ایشان درباره مرزهای مشکلات واقعی سخن
گفت. همچنین بحث درباره نسبت واقعیتها با غلو در آثار آقای سعید نعمت‌الله
جایگاهی اساسی دارد. آقای نعمت‌الله در مصاحبه خود از فقر و مشکلات مردم
فرودست جنوب تهران سخن گفته و در میان سخنان خود از به تصویر کشیدن تلاش
این افراد برای پیروزی بر مشکلات صحبت می‌کند.
اما سعید نعمت الله نویسنده مجموعه جراحت که در ایام ماه مبارک رمضان پخش
می‌شود نیز هست. در دیالوگی از فیلم، پسری بواسطه برخورد در یک مسابقه
ورزشی به کما رفته است. مادر پسری که که بدون هیچ عمدی مرتکب این عمل شده
است مشغول سخن گفتن با شوهرش است و می‌گوید: "پسر من طاقت زندان ندارد و
نمی‌تواند در زندان دوام بیاورد. نمی‌توانم دست روی دست بگذارم تا پسرم را
بگذارند گوشه دیوار!!"
این ایام کدام اذهان تصور می‌کنند مردم به واسطه برخورد غیرعمد با یکدیگر
به دست جوخه آتش سپرده می‌شوند!؟ البته این شکل بیان را می‌توان به پای
استرس یک مادر قلم‌داد کرد؛ اما از کنار فضای سیاه برخورد ماموران نتراشیده
انتظامی که برای دستگیری فرد خاطی آمده‌اند و خطابه غراء مادر که از بی
قانونی مملکت دم می‌زند، نمی‌توان به‌آسودگی گذشت.
نسل نوظهور دگراندیش
مدتهاست که دیگر از آثار عدالتجویانه و آرمانی کارگردانان پرآوازه سالهای
دور ایران خبری نیست. سازندگان آثار فاخری همچون "گاو" و همپالکی‌هایشان از
گذشته آرمانگرایانه‌شان به‌واسطه ظهور انقلاب اسلامی و برچیده شدن بساط
مشروب و سکس شدیدا متاثر و پشیمان‌اند و همت بلندشان "محاکمه" است که در آن
از مبارزه برابر شکنجه‌گران لباس شخصی سخن می‌گویند. ایشان خودشان را
بازنشسته کرده‌اند و با پول بیت‌المال و حمایت دولت روبه مستندسازی
آورده‌اند. اما مسیر آنها _خواسته یا ناخواسته_ به خوبی و شایستگی دنبال
می‌شود.
در ابتدای امر از «زیر هشت» این گونه استنباط می‌شد که داستان، نشان‌دهنده
مستضعفینی است که به استثمار فرصت‌طلبان و طبقه مرفه بی‌درد درآمده‌اند و
روایتی است از تلاش آنها برای از بین بردن یوغ استثمار. اما ادامه خط
«زیرهشت» را نویسنده مشترکشان به «جراحت» می‌رساند؛ خطی که از نامگذاری
«زیر هشت» آغاز می‌شود. چنانکه سیروس مقدم کارگردان آن درباره انتخاب نام
سریالش می‌گوید: "«زیر هشت» در زندان قبل از انقلاب وقتی اسمش برده می‌شد،
زندانی تنش می‌لرزید. چون احساس می‌کرد دو چیز در انتظارش است: یا باید
برای بازجویی مجدد به کمیته مشترک ساواک می‌رفت، یا اینکه باید برای اعدام
به اتاق زیر هشت می‌رفت. چرا «زیر هشت» می‌گفتند؟ گویا در کمیته مشترک
اتاقکی بود که زندانی‌ها را در آنجا شکنجه می‌دادند." ادامه این خط در
«جراحت»، به بیشتر نمایان شدن بنیادهای ظلم و جور می‌رسد و در ادامه آن سخن
از هراس‌های خانواده‌ای است که قوانین حاکم، شب و روز آنان را سیاه کرده و
این قوانین بوی شکنجه و تیرباران می‌دهد.
سؤال اینجاست که امروز کدام گروه به مبارزه برخواسته‌اند؟ آیا مبارزه از
جانب مردم فرودست آغاز شده یا اینکه میلیشیای قدرت و ثروت به بهانه نتیجه
انتخابات سال گذشته تسویه‌حسابی بزرگ را علیه همان مردم فرودست به راه
انداخته؟ به نظر می‌رسد دغدغه‌های اینچنینی نه برای مردم فرودست که برای
طبقه اجتماعی و اقتصادی متفاوتی با روایت آقای نعمت‌الله است.
در قسمتی از سریال، پدر متوجه می‌شود که از زیر یخچال آب به راه افتاده.
علت را جویا می‌شود و مادر می‌گوید آن را از برق کشیده تا اگر پسرک را آزاد
کردند بتواند صدای برگشتنش را در نیمه‌شب بشنود. بی‌اختیار یاد اشکها و
انتظار مادرانی افتادم که سالها چشم‌انتظار بازگشت فرزندانشان بودند و
امروز آن فرزندان بر تارک مزار شهدای گمنام در کشور نور افشانی می‌کنند.
منابع:
1 – خبرگزاری مهر، بررسی "زیر هشت"-1/ مقدم: تلخترین سکانس مخاطب را زیاد کرد/ نعمت‌الله: من اینجوری می‌نویسم
http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1130419
2 - خبرگزاری مهر، بررسی "زیر هشت"-2/مقدم: مدیران آستانه صبر‌شان را بالا ببرند/ نعمت‌الله: برای گرفتن پول بیشتر کلک نزدیم.
http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1131194
3 – سایت الف، زیرهشت در گفتگو با سیروس مقدم
http://alef.ir/1388/content/view/80211
